جولبک

تعریف جلبک= ریسه داران کلروفیل داری که غذای خود را از فتوسنتز به دست می آورند

ویژگی های عمومی جلبکها

پراکندگی و زیستگاه جلبکها

اشکال مختلف ریسه در جلبکها

ساختار یاخته های جلبک ها

دیواره یاخته

پیرنوئید

لکه چشمی

رنگیزه های فتوسنتزی

تاژک ها 

تولید مثل در جلبک ها

چرخه زندگی جلبک ها

ارتباط اکولوژیک جلبک ها و اهمیت اقتصادی و کاربردی آنها

 رده بندی جلبک ها

 تعریف جلبک= ریسه داران کلروفیل داری که غذای خود را از فتوسنتز به دست می آورند

ویژگی های عمومی جلبکها

1- جلبکها موجوداتی کلروفیل دار هستند و غذای خود را از فتوسنتز بدست می آورند.

2- پیکر جلبکها از ریسه تشکیل شده است. ریسه یا تال به ساختارهای ساده ای گفته می شود که بر خلاف گیاهان عالی به صورت ریشه، ساقه و برگ تمایز نیافته اند.

3- پیرامون اندامهای زایشی جلبکها یاخته های نازا وجود ندارد. در واقع ساختارهای تولید مثلی

آنها به طور کامل به هاگ یا یاخته جنسی تبدیل می شوند. این ویژگی با چند استثنا در تمام جلبکها دیده می شود. بر عکس، در تمام گیاهان دیگر به جز جلبکها، اندامهای زایشی و تولید مثلی از یک یا چند لایه یاخته نازا و محافظ احاطه شده است و در واقع یاخته های محافظ فضایی  را بوجود می آورند که در داخل آنها یاخته های زایشی بوجود می آیند.

4- در اغلب جلبکها یاخته تخم که از ترکیب یاخته های جنسی نر و ماده بوجود می آید، پس از تشکیل، مستقیما تقسیم شده و به جلبک جدیدی تبدیل می گردد. در صورتی که در گیاهان پیشرفته تر، یاخته تخم ابتدا مراحل نمو جنینی را طی می کند و پس از آن گیاه جدید بوجود می آید

پراکندگی و زیستگاه جلبکها

1- جلبکهای هوایی: جلبکهایی که در خارج از آب یا خاک زندگی کرده و غالبا روی تنه درختان و صخره ها به سر می برند

2- جلبکهای خاکزی: اغلب روی خاکهای نمناک زندگی می کنند

3- جلبکهای آبزی:

 الف- جلبکهای آب شور           

ب- جلبکهای آب شیرین

4-جلبکهایی با زیستگاه های غیر معمول:

الف- جلبکهای برف و یخ

ب- جلبکهای گرمادوست

پ- جلبکهای نمک دوست

ت- جلبکهای همزیست:

اندوفیتیک = همزیست با گیاه و اندوزوئیک = همزیست با جانوران

ث- جلبکهای انگل

اشکال مختلف ریسه در جلبکها

1.تک یاخته ای

غیر متحرک

متحرک

2.کلنی

غیر متحرک

منظم

نامنظم

متحرک

3.رشته ای

بدون انشعاب

منشعب

4.سیفونی

5.پارانشیمی

ساختار یاخته های جلبک ها

در بین جلبکها تنها جلبک های سبز آبی دارای ساختار پروکاریوتی هستند. ساختار یاخته این جلبک ها شباهت زیادی به ساختار یاخته باکتری ها دارند. در چنین ساختاری هسته و دیگر اجزا یا دیگر اندامک های یاخته مثل کلروپلاست، فاقد غشا هستند. بقیه جلبک ها دارای ساختار یوکاریوتی هستند. هسته شامل کروموزوم و هستک بوده و توسط غشای هسته احاطه می شود

دیواره یاخته

به طور کلی دیواره یاخته ای جلبک ها از دو لایه تشکیل شده است:

لایه بیرونی یا لایه ژلاتینی از مواد لزج و ژله ای ساخته شده که جنس آن از ترکیبات پکتینی می باشد.

لایه درونی یا لایه ریز رشته ای که نقش اسکلت را برای دیواره دارد، اغلب از سلولز ساخته شده است

کلروپلاست و کروماتوفور

ساختار کلروپلاست در جلبک های یوکاریوت، مشابه کلروپلاست گیاهان عالی است ولی با این وجود تفاوت هایی در برخی از جلبک ها به چشم می خورد.

بر اساس نحوه قرار گرفتن تیلاکوئید های درونی ماده زمینه ای سه تیپ متمایز تشخیص داده می شود:

1- تیپ جلبک های قرمز

2- تیپ جلبک های قهوه ای

3- تیپ جلبک های سبز

کروماتوفور یا بسته های حاوی رنگیزه به آن دسته از پلاست ها گفته می شود که ساختار ساده تری دارند و تلاکوئید ها به صورت بسته های مجزا در نیامده اند یا دستجات آن از تعداد کمی صفحات تیلاکوئیدی تشکیل شده است

پیرنوئید

در کلروپلاست جلبک ها سبز و نیز برخی دیگر از جلبک ها، یک یا چند جسم پروتئینی به نام پیرنوئید وجود دارد. پیرونوئید حاوی آنزیم های لازم برای سنتز نشاسته است

لکه چشمی

در کلروپلاست یاخته های متحرک جلبک ها، جسم نارنجی رنگی

به نام لکه چشمی یا ا ستیگما وجود دارد.

لکه چشمی به نور حساس است و با دریافت نور تحریک می شود

و جلبک را وادار به عکس العمل و حرکت به سمت نور می نماید

رنگیزه های فتوسنتزی

در جلبکها سه نوع رنگیزه فتوسنتزی اصلی و کمکی وجود دارد.

1- کلروفیل ها

2- کارتنوئیدها

3- بیلی پروتئین ها

تاژک ها

فقط جلبک های سبز آبی و جلبک های قرمز فاقد یاخته های متحرک هستند و بقیه جلبک ها دارای یاخته های متحرکند.

از لحاظ شکل ظاهری دو نوع تاژک وجود دارد:

1- شلاقی

2- تنسل(پری)

تولید مثل در جلبک ها

روش های تولید مثل در جلبکها به سه شکل زیر می باشد:

1- رویشی

2- غیر جنسی

3- جنسی

تولید مثل رویشی

در این نوع تولید مثل، بخشی از پیکر جلبک جدا می شود و پس از رشد و نمو به جلبک جدیدی تبدیل می گردد:

1- قطعه قطعه شدن

2- تقسیم دو تایی یاخته

3- ایجاد یاخته های مقاوم

تولید مثل غیر جنسی

در این نوع تولید مثل، جلبک یاخته های زایشی ویژه ای به نام هاگ ( اسپور) را بوجود می آورد. هاگ ها درون ساختاری به نام هاگدان( اسپورانژیوم) تولید می شوند.

هاگ ها بر دو نوع هستند:

متحرک (زئوسپور)

غیر متحرک( آپلانواسپور)

تولید مثل جنسی

در این نوع تولید مثل، دو نوع یاخته جنسی مخالف به نام های گامت نر و ماده تولید می شود. اگر هر دو نوع گامت روی یک ریسه بوجود آیند جلبک را هموتالیک در غیر این صورت هتروتالیک می نامند. انواع ترکیب گامت ها عبارتند از:

1- ایزوگامی

2- انیزوگامی

3- اووگامی

چرخه زندگی جلبک ها

چهار نوع چرخه زندگی جلبک ها عبارتند از:

1- هاپلونتیک

2- دیپلونتیک

3- ایزومورفیک

4- هترومورفیک

ارتباط اکولوژیک جلبک ها و اهمیت اقتصادی و کاربردی آنها

استفاده مفید از جلبکها

1- به عنوان منبع اولیه مواد آلی و انرژی

2- به عنوان غذای انسان

3- به عنوان علوفه و مکمل غذایی برای دام و طیور

4- استفاده در کشاورزی

5- استفاده در صنعت

6- در درمان بیماری ها

7- استفاده در پژوهش های زیستی

8- استفاده برای تصفیه آب

جنبه های مضر جلبکها

1- جلبک های بیماری زا

2- جلبک های انگل

3- جلبک های مضر آبزی

معیار رده بندی جلبک ها

1- رنگیزه های فتوسنتزی

2- شکل ظاهری و اندازه جلبک

3- شکل و تعداد کلروپلاست ها

4- نوع مواد ذخیره ای یاخته

5- تعداد، نوع و محل قرار گرفتن تاژک ها

6- ترکیبات شیمیایی دیواره یاخته ای

7- وجود یا عدم وجود هسته و اندام های غشادار

8- نوع چرخه زندگی و تولید مثل

9- ویژگی های اکولوژیکی و نوع زیستگاه

رده بندی جلبک ها

- شاخه سیانوفیتا

2- شاخه اوگلنوفیتا

3- شاخه پیروفیتا

4- شاخه کریسوفیتا 

5- شاخه کلروفیتا

6- شاخه کاروفیتا

7- شاخه فئوفیتا

8- شاخه رودوفیتا 

تقدیم به عباس علی توانگر (جولبک)